Hıfzıssıhha Aşı ve Biyoteknolojik Ürün Üretim Merkezinin inşaatı henüz devam ediyor. 2028 yılında hizmete girdiğinde gerekli aşılarının tamamını kendisi üretmeye hazırlanıyor Türkiye. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın açıklaması böyle ve sık sık bu konunun altını çizmeyi ihmal etmiyor.

Merak ettik, bir aşı üretim merkezi, daha basit bir ifade ile bir aşı fabrikası neye benziyor acaba?

Diariomedico’nun yazarı da aynı şeyi merak etmiş ve İngiliz biyofarmasötik şirketi GlaxoSmithKline’ın (GSK) Belçika’nın Wavre şehrindeki tesislerini ziyaret etmiş. Biz de merakla okuduk. Sıra geldi özetini aktarmaya..

Önce şunu açıkça söylemek gerekiyor ki aşı üretmek karmaşık bir iş. 2023 Nobel Tıp Ödülü sahibi Drew Weissman şöyle diyor. "Bir aşı 10 ayda üretilmiyor, yıllar süren bir çalışma ve aylar süren bir üretim gerektiriyor."

Bu 10 ay ifadesi önemli. Hızlandırılmış bir yöntemle 10 ayda üretilen ve hizmete alınan bir Covid-19 aşısının geçenlerde küresel çapta pazardan çekildiğini hatırladık birden. İlgisi yoktur herhalde!

Konumuza dönersek, GSK’nın bu aşı fabrikasının ölçeği şöyle; 6.000'den fazla kişi 24 saat vardiyalı olarak çalışıyor ve bina kompleksinin kapladığı alan 70 futbol sahası büyüklüğünde.

İçeri girmek için, her şey dışarı..

Tesise girmek o kadar kolay değil, bir protokolü var. Giriş kapısından geçtiğiniz anda yanınıza bir refakatçi veriliyor ve siz kapıdan çıkıncaya kadar yanınızda.

26 numaralı binaya girmeden önce bir sağlık anketi dolduruluyor. Hasta olduğumuzdan şüpheleniyorsak ya da hasta biriyle temas halindeysek girmememizin daha iyi olacağı hatırlatılıyor nazikçe. Öyle bir sorun yoksa, buyurun içeriye..

Sıra geldi içeri girerken nasıl giyinilmesi gerektiğini öğretecek olan bir başka görevli ile tanışmaya.

Makyaj dahil her şey çıkarılıyor. Küpeler, saatler dolaba, oje siliniyor. Yarı kalıcıysa ve çıkarılamıyorsa ne oluyor? İçeri giremiyorsunuz..!

Sokak kıyafetleri tamamen çıkartılıyor. Her gün sterilize edilen şapka, başlık, ayakkabı, gözlük ve eldiveni de içeren bir gardırobun tamamını giyinme macerası başlıyor. Bu giyinme seramonisini 26 numaralı binadaki 400 işçinin büyük çoğunluğu her gün yaşıyor.

Binada hiç kimse haber vermeden bir odadan çıkmıyor veya girmiyor. Konuklar dahil her adım kayıt altında. Tüplerde, tanklarda, test tüplerinde, izlenmeyen hiçbir mekanizma ve süreç yok. Test sonuçları, alınan neticeye göre yeşil veya kırmızı kartların yerleştirildiği panolara işleniyor.

GSK'nın baş işletme sorumlusu Ann Dekoninck; "Aşı dünyada en çok düzenlemeye tabi ürünlerden biri" diye açıklıyor ve şaşırtıcı bir bilgi veriyor. Zamanlarının yüzde 70'i kalite kontrollerini takip ederek geçiyor.

Aşının üretimi sırasında 100’den fazla doğrulama testi yapılıyor

Kritik maddelere ne kadar yakın olduğunuza bağlı olarak farklı koruma seviyeleri var ve personel giysilerinin renkleriyle ayırt ediliyor. Bunlar açık mavi, yeşil ve koyu mavi. Ziyaretçilerin renk kodu açık mavi ve kritik odalara girilemiyor. Dekoninck, "Bir aşının üretimi sırasında 100'den fazla doğrulama testi gerçekleştiriliyor," diye hatırlıyor.

Bu bilgiyi biraz daha açarak şöyle diyebiliriz:

Aşı üretimi başladığı andan itibaren her aşamada sürekli test yapılıyor; bir parti aşı üretimi sırasında yapılan testlerin sayısı 100’den fazla. Çünkü bir süreçten diğerine geçmeden önce bir önceki aşamada güvenlik standartlarının tam olarak karşılandığından emin olmak gerekiyor

Eğer bir başarısızlık meydana gelirse, bu stokların tükenmesine neden olabilir ve bunun da bedeli ağır olabilir. Burada sözünü ettiğimiz bedel para değil..

Belçika fabrikasının üretimi

Wavre'de 20'den fazla aşı türü üretiliyor. Bazıları şişelerde, kimileri önceden doldurulmuş şırıngalarda ve diğerleri oral alım için şişelerde. 2022 yılında toplamda 500 milyondan fazla doz üretilmiş ve bunların yüzde 90'ı "Made in Belgium" damgasını taşıyarak 160'tan fazla ülkeye dağıtılmış. 

Kızamık, kabakulak ve kızamıkçığa karşı koruma sağlayan MMR aşısı; dozu oral (içilebilir) olan rotavirüse karşı; menenjit ve insan papilloma virüsüne (HPV) ek olarak; pnömokok, grip ve zona burada üretilen aşı türlerinden bazıları.

Wavre'nin sırasıyla Rixensart ve Gembloux olmak üzere 10 ve 30 dakikadan kısa mesafede iki destek tesisi bulunduğunu da belirtmek gerekir. Bu, üretimi günde iki milyon doza çıkarmaya hizmet ediyor. 

Son olarak üretimden önceki önemli bir adımı da ekleyelim unutmadan. Bu da aşının geliştirilmesi ki, bu tesislerdeki çalışanların yüzde 30'u da bu işle ilgili.

Kaynak için tıklayınız