Ülkemizde kadavradan organ bağışı hâlâ düşük seviyelerde. Karaciğer nakillerinin yüzde 80'i canlı donörlerle yapılıyor. Ancak bu nakillerde de hasta ile canlı verici arasında bazı uyum problemleri olabiliyor.

Bu konuda sevindirici bir haber İnönü Üniversitesinden geldi. İnönü Üniversitesi Karaciğer Nakli Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Sezai Yılmaz ve ekibi birbirini hiç tanımayan hasta - donör çiftlerinin organ değiş tokuşuyla gerçekleştirdiği çapraz nakil ameliyatları ile karaciğer nakline farklı bir yaklaşım getirdiler. Ekip dörtlü çapraz karaciğer nakliyle bir ilke imza attı.

Sözcü gazetesinden Nazan Doğaner Halıcı ile konuşan Prof. Dr. Sezai Yılmaz, nakil ameliyatlarının, özellikle de canlı vericili karaciğer naklinin zorlukları hakkında şunları söyledi:

“En zoru canlı vericili karaciğer nakli”

“Karaciğer nakilleri, özellikle de canlı vericili karaciğer nakli günümüzde en zor ameliyatların başında gelmektedir. Her biri son derece zor olan ameliyatlar silsilesinin oluşturduğu seri ameliyatlar, canlı vericili karaciğer nakillerinin zorluğunu ifade edebilir. Bu ameliyatlar alıcı ve verici ameliyatı eş zamanlı olmak kaydıyla toplam 6-10 saat kadar sürmektedir.

2018'in Haziran ayında İnönü Üniversitesi'nde aynı gün 3, 2019'da da 5 canlı vericili karaciğer nakli ameliyatı gerçekleştirdik.”

Çapraz karaciğer nakline giden yolun algoritması

5 canlı vericili karaciğer naklinden sonra yeni bir algoritma ile uyumsuz canlı donör sorununda bir devrim gerçekleştirdiklerini belirten Yılmaz, bu algoritma ile çapraz karaciğer nakline giden yolun açıldığını anlattı.

“Aynı gün yapılan 5 canlı vericili karaciğer nakli sonrası 2019 Temmuz ayında Boston College'den Ekonomist Prof. Tayfun Sönmez, benimle iletişime geçti. Çapraz organ nakilleriyle ilgili yaptığı çalışmalardan bahsetti. Akabinde Malatya'ya gelip, projeyi bize detaylarıyla anlattı ve hikayemiz yeni bir boyut kazandı.

Çapraz nakillerde Sönmez ve Ünver'in geliştirdiği “Banu Bedestenci Sönmez Çapraz Karaciğer Nakil Sistemi” adlı algoritma ile uyumsuz canlı donör sorununda bir devrim gerçekleştirdiğimizi düşünüyorum. Çünkü bu algoritmayı uygulamak suretiyle 3 adet 3'lü, 3 adet 4'lü çapraz karaciğer nakli gerçekleştirdik. Ben kendilerine ekibimiz ve hastalar adına teşekkür ediyorum ve onlarla çalışmanın büyük bir onur olduğunu ifade etmek istiyorum.”

“Uyumsuz canlı donörler takas ediliyor”

Çapraz karaciğer nakillerine yenilikçi bir yaklaşım getirdiklerini belirten Prof. Yılmaz, nakillerin nasıl yapıldığına ilişkin şu bilgileri verdi:

“Çapraz karaciğer nakli, karaciğer nakline ihtiyaç duyan hastaların uyumsuz canlı donörlerini takas etmek suretiyle karaciğer nakline olanak sağlayan yenilikçi bir yaklaşımdır. Ülkemizde organ bağış oranları son derece kısıtlı olduğundan karaciğer nakillerinin yüzde 80'i canlı donörlerle yapılmaktadır. Ancak bir karaciğer hastası, canlı vericisiyle başvurduğunda, yapılan değerlendirmeler sonucu canlı vericinin hasta ile uyum olasılığı yüzde 30-40 kadardır.”

Hasta – donör takasındaki uyumsuzluğun sebepleri arasında kan grubu uyumsuzluğu, hastaya verilecek karaciğer parçasının hacim olarak küçük kalması, donörde kalan karaciğerin hayati zorunluluk için gerektiğinden küçük hacimde kalması veya damarsal yapıların uyumsuzluğu gibi sebepler olabileceğini belirten Yılmaz;

 “Ancak kendi hastası ile uyumsuz olan bir donör karaciğeri başka bir hastaya uygun olabilir. Benzer şekilde başka bir hastanın donörünün uyumsuz olduğunu düşünelim. Bu 2 canlı vericinin takas edilmesi 2 başarılı canlı vericili karaciğer nakline olanak sağlar. Bu basitçe ‘ikili çapraz karaciğer nakli' diye adlandırılır” dedi.

“Etik olarak aynı anda yapılması gereken ameliyatlardır”

Prof. Dr. Sezai Yılmaz, dünyada yapılmış çapraz nakil örnekleri hakkında şu bilgileri aktardı:

“Bu ikili çapraz nakiller Güney Kore, Hindistan, Hong Kong, ve ABD gibi ülkelerde uygulanmış. Ancak ikilinin üzerinde çoklu karaciğer nakilleri çok nadiren yapılmış bulunuyor. Sadece 2 kez 3'lü çapraz karaciğer nakli Pakistan (Harvard grubu ile beraber) ve Hindistan'da yapıldı.”

Dünyada yapılan nakillerin, Malatya’da yapılan çapraz nakillerle farkını anlatan Prof. Yılmaz, büyük bir gururla şunları söylüyor;

“Çapraz karaciğer nakilleri etik olarak aynı anda yapılması gereken ameliyatlardır. Karaciğer nakillerinin 2 ayrı günde yapılması gibi bir planlama yapılırsa 2. gün takas edilen donörün operasyondan vazgeçmesi büyük sorunlar yaratabilir.

Dünyada karaciğer naklinde adından söz ettiren merkezlerin çapraz karaciğer nakillerinde gerekli olan en az 4 eş zamanlı operasyonu gerçekleştirecek transplant ekipleri ve fiziki olanaklarının olmadığını görüyoruz. Bu merkezler iki ayrı günde bu takası gerçekleştirmiş ve raporlarında, “bereket versin ki 2. gün karaciğer naklinde takas edilen donör operasyondan vazgeçmedi” ifadesini kullanmışlardır.

Büyük bir gururla söyleyebilirim ki Malatya'da İnönü Üniversitesi Karaciğer Nakli Enstitüsü'nde aynı anda 5'li, 6'lı hatta 7'li çapraz karaciğer naklini gerçekleştirebilecek ekip, fiziki olanaklar ve tıbbi teçhizata sahibiz. 2019'da gerçekleştirdiğimiz 5'li canlı verici karaciğer naklinde (bunlar çapraz karaciğer nakilleri değildi) 80 kadar sağlık ekibi görev yapmıştı.”

“33 Hasta şifa buldu”

Dörtlü çapraz nakil ameliyatıyla dünyada bir ilke imza atan Prof. Dr. Sezai Yılmaz ve ekibinin başarıları dünyanın bilimsel dergilerinde de yer aldı. Bunların ülkemiz için büyük bir gurur kaynağı olduğunu ifade eden Prof. Yılmaz, başarılarının dünya bilim çevrelerindeki yansımaları hakkında şunları söyledi:

“Dünya'da toplam 5 kez 3'lü çapraz karaciğer nakli gerçekleştirildi. Bunun 3'ü Malatya'da yapıldı. Yine Dünya'da şimdiye kadar 3 kez 4'lü çapraz karaciğer nakli gerçekleştirildi. Biri Temmuz 2022'de, biri Ağustos 2023'te ve diğeri Eylül 2023'te olmak üzere üçü de Malatya'da yapıldı. Malatya'da 6 adet de 2'li çapraz karaciğer nakli yapıldı. Bunların ülkemiz için büyük bir gurur kaynağı olduğunu düşünüyorum.

Sonuç olarak 33 hasta bu sistem sayesinde karaciğer nakli şansını yakalayarak şifa buldu. Yaptığımız 4'lü çapraz nakilleri ve sistemi American Journal of Transplantation isimli bir dergide yayınladık. Bu bilimsel dergi dünya da en saygın organ nakli mecmuası olup, makalemize çok geniş yer verdiler. Hemen akabinde ABD Organ Nakil Cerrahlarının haftalık gazetesi (American Society of Transplantation) konuyu ana başlıktan duyurdu.

Prof. Dr. Sezai Yılmaz, yılda 250-300 kadar karaciğer nakli ile Avrupa'da da ilk sırada yer aldığımızı sözlerine ekledi:

“İnönü Üniversitesi Karaciğer Nakil Enstitüsü sadece canlı vericili karaciğer naklinde değil, toplam karaciğer naklinde de Avrupa'da ilk sırada.  Yılda 250-300 kadar karaciğer nakli yapıyorduk. Çapraz karaciğer nakilleriyle bu sayının daha da artacağını düşünüyorum.”

Kaynak için tıklayınız