ABD’li ilaç ve biyoteknoloji firması Moderna tarafından geliştirilen “mRNA-1769” adlı yeni bir aşı, bir primat türü olan makak maymunları üzerinde, mpox'un ölümcül bir türüne karşı doğrudan test edildi.

Uzmanlar, mRNA aşısının maymunlarda hastalığın klasik bir belirtisi olan mpox lezyonlarının sayısını yüzde 96 oranında azalttığını ve hastalık gün sayısını da 10 gün azalttığını tespit etti.

Makakların kan ve tükürüğünden alınan örneklerde, mRNA aşısı yapılan hayvanlarda viral yükün daha düşük olduğu görüldü. Bu da maymunların mpox'u diğer hayvanlara geçirme olasılığını azaltmada daha etkili olabileceği anlamına gelebileceğini gösteriyor.

Sonuçlar, uzmanların mevcut aşıların Orta Afrika'yı kasıp kavuran ve şu anda Avrupa ve Asya'ya ulaşan yeni bir mpox türüne karşı işe yaramayabileceği uyarısından bir hafta sonra geldi.

Klad 1b adı verilen bu yeni tür, 2022 yılında tüm dünyaya yayılan ve öncelikli olarak eşcinsel ve biseksüel erkekleri etkileyen klad 2 türünden çok daha ölümcül. Moderna araştırması aşısını 1b kladına karşı test etmemiş olsa da 1a kladına karşı test etti; 1a kladı, 2 kladından daha ölümcül ve yakın bir akraba.

“Aşılanan 12 maymunun tamamı hayatta kalırken, aşılanmayan 6 makaktan beşi öldü”

Sonuçları Cell dergisinde yayımlanan çalışmada bilim insanları, altı makaktan oluşan üç farklı grubu test etti.

Deneyde ayrıca, şu anda kullanılan ve mpox ile yakından ilişkili olan çiçek hastalığı için tasarlanmış bir aşı ile yeni aşı karşılaştırıldı.

Bir gruba yeni Moderna aşısı, diğerine klasik çiçek hastalığı aşısı uygulandı ve son grup kontrol grubu olarak aşılanmadan bırakıldı.

Aşılanan maymunlara, öldürücü mpox suşuna maruz bırakılmadan önce dozlarından dört hafta sonra aşı yapıldı. Uzmanlar daha sonra hayvanları dört hafta boyunca takip ederek bağışıklık tepkilerini incelemek için düzenli kan testleri uyguladı.

Denemenin sonunda aşılanan 12 maymunun tamamı hayatta kalırken, aşılanmayan altı makaktan beşi öldü. Her iki aşı da mpox enfeksiyonunun şiddetini azaltsa da bilim insanları mRNA aşısının çok daha etkili olduğunu tespit etti.

Yeni aşıda, daha az lezyon, daha kısa hastalık süresi, daha az virüs dökülmesi

Mpox'lu aşılanmamış maymunlarda en fazla 1.448 lezyon gelişirken, standart aşı olanlarda sadece 607 lezyon gelişti, bu da neredeyse yüzde 60'lık bir düşüş anlamına geliyor. Ancak mRNA aşısı yapılan hayvanlarda yalnızca en fazla 54 lezyon gelişti, bu da yüzde 96'lık bir fark anlamına geliyor.

mRNA aşısı olan maymunların hastalanma süreleri daha kısaydı ve lezyonlar eski aşı olanlara göre 10 gün daha hızlı iyileşti. Bu model, hastalığın şiddetinin diğer ölçümlerinde de tekrarlandı; mRNA aşısı yapılan maymunlar, hastalıkları sırasında geleneksel aşı yapılan maymunlara göre daha az kilo kaybettiler.  

Moderna ekibi ayrıca, kan ve boğaz sürüntülerinden elde edilen sonuçların, mRNA aşısı yapılan maymunların vücutlarındaki virüs seviyelerinin daha düşük olduğunu gösterdiğini söyledi. Bunun “bulaşı azaltmada daha etkili olabileceğini” öne sürdüler.

Moderna viroloji araştırmacısı ve çalışmanın ortak yazarı Alec Freyn, deneyin, geliştirilmekte olan bir mpox aşısının mevcut aşılama seçeneklerine karşı test edildiği ilk deney olduğunu söyledi.

Freyn, “Bu aşıları primatlarda karşılaştırdığımızda, mRNA aşısından sadece hayatta kalmaya karşı koruma anlamında değil, aynı zamanda daha az lezyon, daha kısa hastalık süresi ve kanda ve solunum yollarında daha az virüs dökülmesi anlamında da daha iyi yanıtlar gördük” dedi. 

“Sadece mpox virüsünü değil, diğer çiçek hastalığı virüslerini de etkisiz hale getirdi”

Moderna'da virolog ve immünolog olan yazar arkadaşı Galit Alter, aşının arkasındaki mRNA teknolojisinin, Covid aşılarını üretmek için kullanılan teknolojiyle aynı olduğunu ve bu teknolojinin korumayı artırdığını söyledi. 

Alter, “mRNA aşısıyla virüsün en güçlü ve en etkili bağışıklık tepkisini verebilecek parçalarını seçebiliyoruz. Bunu yaparak, tüm bir virüse odaklanmak yerine, size koruma sağlayan virüs parçalarını daraltabilirsiniz” dedi.

Çalışmanın bir diğer ayağında ise maymunların bağışıklık sistemleri tarafından üretilen ve mpox ve diğer virüsler gibi patojenlerle savaşmak üzere tasarlanmış antikorlar test edildi. 

Bu sonuçların da olumlu olduğunu söyleyen Freyn;

“Sadece mpox'u değil aynı zamanda vaccinia, sığır çiçeği, tavşan çiçeği, deve çiçeği ve ektromelia virüsünü de etkisiz hale getirdi. Bu aşının gelecekte ortaya çıkabilecek diğer tehditlere karşı da koruma sağlayabileceğine inanıyoruz” dedi.

Yeni aşı İngiltere'de 18-49 yaş aralığındaki 350 kişi üzerinde test ediliyor

mRNA-1769 şu anda İngiltere'de 18-49 yaş aralığındaki 350 kişi arasında test ediliyor. Bu deneme, aşının insanlarda çeşitli dozlarının güvenliğini ve bağışıklık tepkisini ölçmek için tasarlandı. Önümüzdeki yılın Haziran ayında sonuçlanması bekleniyor.