Alternatif tıp arayışları Uzak Doğuya kadar uzandı. Uluslararası kargo sisteminin becerileri sayesinde Ayurveda ile de tanıştık Ashwagandha bitkisinin kavanoz versiyonuyla da.

E-ticaret sitelerinde ibadullah, her çeşidi var.

Şimdilerde besin takviyesi sınıfında anılıyor; hap, draje formunda doğrudan Uzak Doğudan geleni de var, önce Almanya’ya uğrayıp orada paketleneni de, burada ambalajlananı da, “Hint Ginsengi” gibi yakıştırma isimler altında pazarlananı da.

Hint tıbbında yaygın olarak kullanılan Ashwagandha (Withania somnifera) için Çin tıbbında Ginseng ne ise, Hint tıbbında da Ashwagandha odur denilebilir.

Uyku meyvesi olarak da adlandırılıyor. Zaten Latince adındaki “somnifera” da uyku getiren anlamına geliyor. Bitkinin, diğer özelliklerinin yanı sıra, sinirsel huzursuzluk ve uykusuzluğa yardımcı olduğu ve genel kondisyonu iyileştirdiği söyleniyor. 

Ayurveda'da tıbbi bitki olarak faydalı olduğu düşünülmesine ve besin takviyesi olarak birçok ülkede satılmasına karşın, herhangi bir hastalığı iyileştirip iyileştirmediği ve kullanımının güvenli olup olmadığı ile ilgili yeterli bilimsel kanıt bulunmamaktadır

Deney hayvanları üzerinde yapılan in-vitro ve in-vivo çalışmalarda, uyku meyvesinin içerdiği doğal maddelerin anti-inflamatuar ve hücre koruyucu özellikleri bulunmuştur. Ashwagandha özü içeren gıda takviyelerinin uyku problemlerine ve sinirliliğe yardımcı olduğu iddia edilmektedir.

Bu tür iddiaların kanıtlarına ilişkin çalışmaların yetersiz olduğu da kaydediliyor.

Risk değerlendirmesinde ise hepatit vakaları öne çıkıyor.

Ashwagandha ile daha yakından tanışmak için yaptığımız araştırmada Deutsche Apotheker Zeitung’da ayrıntılı bir yayına rastladık. Özetleyebildiğimiz kısmını sunuyoruz:

Uyku takviyesi olarak Ashwagandha  

2021'de Plos One'da yayınlanan bir meta-analiz, sinirsel huzursuzluk ile uyku sorunları için ashwagandha ekstraktının etkinliği üzerine Hindistan'dan beş plasebo kontrollü randomize çalışmayı inceledi.

Çalışmalara toplamda 400'den fazla kişi katıldı, bunlardan yalnızca 50'si 60 yaşın üzerindeydi.

Bu çalışmaya göre uyku meyvesi ismi boşuna alınmış değil: Araştırma ekibine göre, kök ekstraktının genel uyku ve uykuya dalma süresi üzerinde düşük ancak önemli bir etkisi var. 

En az sekiz hafta boyunca günde 600 mg'dan fazla Ashwagandha takviyesi tüketen uykusuzluk tanısı alan yetişkinler, genel uyku kalitesi ve uykuya dalma süresi üzerinde olumlu etkiye sahip oldu. 

İnceleme grubu ayrıca uyku meyvesinin sinirliliği azaltıcı etkiye sahip olabileceği ancak genel yaşam kalitesi üzerinde hiçbir etkisinin olmadığı sonucuna vardı. 

Güvenilir sonuçların sağlanması için çok sayıda katılımcının olduğu uzun vadeli çalışmalara ihtiyaç var.

Ashwagandha ekstraktının güvenliği ne olacak?

Withania somnifera'nın toksikolojisi üzerine 2012 yılında 30 yaşın altındaki 18 kişiyle yapılan ileriye dönük açık etiketli bir çalışmada, 30 gün boyunca doz artışı sırasında yalnızca bir denekte yan etkiler (halüsinojenik etkiler ve baş dönmesi) bulundu. 

Uyku meyvesinin güvenlik profili üzerine yapılan çalışmadan önce ve sonra organ fonksiyonları ve spor performans testleri değişmedi. Açıklanan incelemelerde adı geçen diğer çalışmalar da iştah artışı veya libido artışı gibi yan etkilerin olmadığını veya hafif yan etkiler bulunduğu kaydedildi.

Ancak bu çalışmalarda genellikle 100'den çok daha az sayıda sağlıklı birey yer aldı. Ayrıca, uyku meyvesi preparatının alım süresi de sadece birkaç hafta kadardı.

Nadir görülen yan etkiler veya ilaçlarla etkileşimler bu şekilde tespit edilemez.

Karaciğer hasarı görüldü

İzlanda, Japonya, Hindistan, Polonya ve ABD'de, genç ve sağlıklı kişilerin akut hepatit nedeniyle hastaneye yatırılmak zorunda kaldığı bağımsız vakalar bildirilmiştir.

Karaciğer iltihabının virütik, otoimmünolojik veya diğer nedenleri klinik testlerle ekarte edilebilmiştir. Gençlerin hepsi birkaç ay önce Ashwagandha takviyesi almaya başlamıştı.

Uyku meyvesi, fare modellerinde gentamisin ile birlikte hepatotoksik etkiler göstermiştir. Ayrıca hücre deneylerinde bulunan withanolidler karaciğere zarar vermekte ve iltihaplanmayı teşvik etmektedir.

* Haziran 2023'te Pharmaceuticals dergisinde yayınlanan vaka raporlarını içeren bir çalışma ve Eylül 2023'te Hollanda'da yapılan bir çalışma özetle şunları belirtmektedir:

Ashwagandha ekstraktı alımından kaynaklanan karaciğer hasarı çoğunlukla takviyeye başladıktan üç ila on ay sonra kendini gösterir. Çoğu vakada günlük 450 ila 1350 mg arasında takviye alınmıştır. Karaciğer hasarı genellikle takviyenin kesilmesinden bir ila iki hafta sonra düzelmiştir.

Karaciğer transplantasyonu ile sonuçlanan bir ciddi karaciğer hasarı vakası da bildirilmiştir.

Ashwagandha'nın güvenliği konusu, henüz ne çürütüldü ne de kanıtlandı

Sağlık mesleklerine yönelik bağımsız uzman portalı Arznei-Telegram şöyle yazıyor:

“Şu anda Ashwagandha takviyeleri almaktan kaynaklanan karaciğer hasarı riskinin ne kadar yüksek olduğunu tahmin etmek imkansızdır. 

Bir yandan kullanıcı sayısı bilinmiyor, diğer yandan besin takviyelerinin genellikle zararsız olduğu düşünüldüğünden ve en azından bu ülkede, raporlarda bildirilmemiş önemli sayıda vaka olması bekleniyor.

Özellikle internet üzerinden satılan ürünlerin yıkıcı etkilerinin kayıt altına alınmasına yönelik oluşturulan yapılar gözden kaçırılıyor.”

Bu konuda herhangi bir çalışma bulunmadığından güvenli dozaj konusunda kanıta dayalı bir bilgi bulunmamaktadır. 

Hastalık geçmişi olan kişiler için dikkatli olunması tavsiye ediliyor. Ashwagandha'nın güvenliği üzerine 2012 yılındaki prospektif açık etiketli çalışmanın araştırma ekibinin belirttiği üzere, günde 1000 mg'dan daha az bir preparatın maksimum birkaç hafta boyunca kısa süreli alımı, sağlıklı yetişkinler için düşük riskle ilişkili gibi görünmektedir. 

Güçlü metodolojilere sahip çalışmalar henüz bunu çürütmemiş veya kanıtlamamıştır.

Kaynak için tıklayınız

Not: Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır. Herhangi bir sağlık tavsiyesi içermez.